ես էս վերջերս վերածվել եմ անընդհատ բողոքող ու քննադատող տեսակի։ էսօր եկել եմ լավ բան ասեմ։ հանրային հեռուստատեսությունը ահագին հաճելի ա դարձել։ թե ժամանցային, թե կրթադաստիարակչական հետաքրքիր հաղորդումներ կան։ վերջապես հասկացել են, որ հանրային հեռուստաալիք են։ չկան անիմաստ սերիալներ, կան ավելի շատ ճանապարհորդական, աշխարհի մասին պատմող հաղորդումներ, խոսում են էն թեմաներից, որ երկար ժամանակ «տաբու» են եղել էս հասարակության համար, հորդորում են առողջ ապրելակերպ, կարևորում են սպորտը, որակյալ երաժշտական հաղորդումներ կան, մի խոսքով ուշքի են եկել։
համացանցի հետ պայքարում հեռուստատեսության խնդիրները շատացել են, շատ ավելի շատա պետք աշխատել, որպեսզի ժամանակի ընթացքում նեթֆլիքսը, յութուբը, խնձոր թիվին ու նմանատիպ այլ հարթակներ հեռուստատեսությունը չհանեն մարդկանց առօրյայից։
ես էդ առումով պահպանողական մարդ եմ, սիրում եմ դիտել հեռուստատեսային հաղորդումներ, սիրում եմ լսել ռադիո ու չեմ ուզում, որ թղթով նամակ գրելու ու փոստով ուղարկելու նման դրանք էլ դառնան պատմություն։ հիմա գիտեմ, որ ժամանակակից արտահայատությունա՝ «մենք հեռուստացույց չենք նայում»-ը, բայց իսկապես, քո ժամանակին արժանի հաղորդումներ են ստեղծվում ու մարդկանց աշխատանքը գնահատել է պետք։
հոգ տար քո մասին
հեյ
եթե բոլորի բոլոր երազանքները ճիշտ ժամանակին իրականանային, աշխարհում քաոս կտիրեր: նայած կլինեք ամենակարող բրյուսը: ուրեմն ամենքս մեր ժամանակն ունենք: ամենքիս երազանքը իր աստղի ընկնելունա սպասում: քիչ առաջ իմ աստղերից մեկը ընկավ:
քո հետ պատահելա՞, որ գիրք կամ ինչ-որ հոդված կարդալիս զգաս, որ վերջին մի քանի տողը իրականում չես էլ հասկացել, աչքերդ սահել են տողերի վրայով, իսկ միտքդ եսիմ ուրա։ սա բոլորիս հետա պատահել, երբ միտքը խառը մտքերով ա զբաղված ու նրան քաշել, գրքի մոտ բերելը բարդա ստացվել։ անհանգստանալ ու դրան ուշադրություն դարձնելա պետք էն ժամանակ, երբ էդ էնքան հաճախա լինում, որ գիրք կարդալը արդեն ոչ թե հաճույքա, այլ տանջանք քո ու ուղղեղիդ համար։ իսկ ինչնա՞ պատճառը, որ մենք էլ չենք կարողանում կենտրոնանալ մեր ցանկացած գործողության վրա։
վերջերս ամենահայտնի սոց կայքերից մեկը ուսումնասիրությունա իրականացրել, որի ժամանակ պարզվելա, որ սոց կայքում ամենաշատ ժամանակ անցկացրած մարդիկ թերթում, անցնում են երկար տեքստերը ու կարդում կարճ ստատուսներ կարգավիճակներ, նայում մի քանի վայրկյանանոց հոլովակներ։ սրանից ելնելով էլ մարդկանց էս ցանկություններին են հարմարեցվում սոց կայքերը։ դրա մասինա խոսում տիկ տոկ-ի վաստակած համբավը ողջ աշխարհում, ինստագրամում ռիլս-երի ավելանալը, յութուբի շորթ-երի ավելի մեծ տարածում ու դիտումներ ունենալը։ եթե ժամանակին համացանցը էլ փոստ-երի ու տասնհինգ-քսան րոպե կարդացվող բլոգների մասին էր, հիմա տասնհինգ-քսան վայրկյանանոց հոլովակներ են, երկու-երեք բառանոց նկարագրություններ։ մարդիկ էլ հավես չունեն քո մի էջանոց տեքստը կարդալու, հասկանալու։ ու ես չեմ ասում՝ ժամանակ, ասում եմ՝ հավես չունեն։ միտքը պատրաստ չի, ուշադրությունը շեղվումա շատ ավելի շուտ, քան մարդը փորձումա հասկանալ ու հետ բերել նրան։
աշխարհում շատ հայտնի ու տարածված համախտանիշ կա, որի մասին մեր երկրում չի էլ խոսվում կամ քննարկվում։ խոսքը ուշադրության պակասի ու հիպերակտիվության համախտանիշն է։ լուրջ հոգեբանական խնդիր, որը, կախված լրջության աստիճանից բուժվում է հոգեթերապիայով կամ դեղորայքով։ սա ավելի հաճախ սկսվում է մանկական տարիքում։
էս էն կարևոր պատճառնա, որ չթողնես տասնվեց տարեկանը չլրացած երեխան օրվա մեջ քսանութ ժամ սքրոլ անի գալարի սնեփչատն ու տիկտոկը, ուղեղին սովորացնի, որ տասներկու վայրկյանանոց կենտրոնացումը հերիքա տեղեկատվություն ստանալու համար։ ու ես նրա համար չեմ ասում, որ երեխան պարտադիր պետք է գիրք կարդա կամ գիտնական դառնալու ճանապարհինա, այլ նրա համար, որ հետագայում ցանկացած աշխատանքի ու առօրյայի վրա կազդի նրա՝ կենտրոնանալ չկարողանալը։
ծնողները հաճախ միայն մտածում են երեխայի կուշտ ու տաք հագնված լինելու մասին, իսկ էն երկարաժամկետ դաստիարակությունը, որն ավելի կարևոր է, մղվում է հազարերորդ պլան։ վերցրեք էդ հեռախոսները երեխեքի ձեռքից։
հոգ տար քո մասին
էսօր առավոտյան հիշում էինք նախորդ երկու տարին։ չէինք հիշում ամեն օր արթնանալ-նախաճաշել-աշխատել օրերը։ հիշում էինք կարևորները, հիշում էինք առանձնացողները, հետաքրքիրները։
How I met your mother-ում (ամերիկյան ֆիլմաշար՝ «Ինչպես հանդիպեցի ձեր մայրիկին») հերոսներից մեկը որոշում է ամեն երեկոն դարձնել “legendary” (առասպելական, անհավանական)։ ու ընկերները միքիչ ավելի ուշ հուշում են, որ եթե ամեն օրդ անհավանական լինի, արդյունքում բոլոր օրերդ կլինեն անհավանական և ոչ մի օր չի լինի անհավանական միևնույն ժամանակ։
կարիք չկա կյանքը արհեստականորեն հետաքրքիր դարձնելու, էդ պահի քո տրամադրության ու էներգիայի հետ ներդաշնակ կյանքը լավագույնն է, որ կարող ես ապրել։
մեքենայից նայում եմ գովազդներ են՝ օրգանական …. օրգանական: ուրախանում եմ՝ օրգանական սննդի ցանցա՞, նոր խանութա՞: ավելի ուշադիր եմ կարդում՝ օրգանական օղի:
էս վերջերս ինձ հաճախ բռնացնում եմ էն մտքին, որ մի քանի տարի առաջվա էն գաղափարներս, որոնց վրա մինչև վերջ վստահ էի, էլ էդքան կայուն չեն։ արդեն ավելի հանդուրժող եմ (գրեթե) ցանկացած տարբերվող իրողության հետ։ էլ ինձ-հետ-համամիտ-չի-ուրեմն-սխալա տարբերակով չեմ շարժվում, ինչ-որ պահի հասցնում եմ մտածել իր տեսանկյունից ու պարզապես ասել՝ լավ։ սկսեցի վերլուծել պատճառները, հասկանալ՝ էլ ինչ գաղափարներ եմ վերանայել ենթագիտակցությանս մեջ։ մի բան էր անփոփոխ՝ ազատության գերակայությունը։
ինչքան որ հարգում եմ իմ ազատությունը՝ ժամանցի, հագուստի, հավատքի, խոսքի, ապրելու, ժամանակի հետ մի քանի անգամ ավել հարգում եմ դիմացինինը։ ամեն ինչ անում եմ, որ քայլերս, խոսքս, հայացքս ոչ մի կերպ մարդու ազատության սահմանները չշոշափեն։ ու զարմանալի չի, որ նույնն էլ ակնկալում եմ դիմացինից։
մեր հասարակությունը, նկատի ունեմ հատկապես հետսովետական մշակույթը տաք-տաք պահող սերունդը, սովոր են փշրել էն քո փակած դռները ու իմանալ՝ ինչա կատարվում դրանց հետևում, սովոր են քննարկել, համոզել, համեմատել, ու էստեղ «ազատությունը» սահմանվումա «որպես դե հո ձեռքերդ չենք կապել» -ով։ էն ինչ՝ միտքդա կապվում։ իսկ էդ վատագույն սցենարնա։
ինչքան էլ էստեղ քիչմ հայհոյանքային բառախաղ եք տեսնում, իմ համար էս փինը (հայ. ամրակ) ասումա՝ գնա ու փորձիր քեզ էն իրավիճակներում, որ երբեք չես եղել, տես քո արձագանքը, փորձիր մի բան, որ երբեք չեա արել, քչփորիր հոգիդ, տես՝ ինչ տեսակներ ունես, որոնց մասին տեղյակ էլ չես:
Հեքինգը իմ համար համակարգին անսպասելի կողմից մոտենալնա, զարմացնելը, անակնկալի բերելը, լավացնելու ու ամրացնելու նպատակով կոտրելը:
Մենք էլ ենք համակարգ, մեզ էլա կոտրվել պետք ուժեղանալու համար:
եկել եմ քեզ մի հրաշալի հավելվածի մասին պատմեմ, որ կօգնի ավելի պրոդուկտիվ արդյունավետ լինել։ իմ համար արդյունավետ լինելը (ցավոք կամ բարեբախտաբար) չի նշանակում օրվա ընթացքում որքան հնարավոր է, շատ աշխատել ու շատ բան հասցնել։
մի քանի օր առաջ խոսում էինք՝ ինչ-որ բան վատ անել թե չանել ընդհանրապես։ ես չանելու կողմն եմ։ այսինքն, եթե դու համոզված չես, որ էդ ոլորտում կամ էդ գործում դառնալու ես լավագույնը հնարավորինս կարճ ժամանակահատվածում, թող ուրիշին։ էդ երևի իմ պերֆեկցիոնիստ ես-ն ա խոսում՝ եթե անում ես մի բան, պետք է անես լավ կամ չանես ընդհանրապես։ սրանից ելնելով էլ, արդյունավետ լինելը իմ համար նշանակում է, ոչ թե օրվա ընթացքում հասցնել շատ գործ անել, այլ բոլոր գործերը անել լավ կամ շատ լավ։
սկսեմ ամենապարզից՝ տան կամ սենյակի մաքրություն, տանը կարգ ու կանոն հաստատել։ մինչև վերջին շաբաթը ես համոզված էի, որ ամեն օր պետք է մաքրել ամեն ինչ՝ հատակ, պահարաններ, սառնարան, խոհանոց, պատուհաններ, պետք է հասցնել գնումները, պատրաստել… ու երբ ասում եմ, որ ես համոզված էի, որ պետք է անել, չի նշանակում, որ ես անում էի։ միևնույն է, ինչ-որ պահի հասկանում էի, որ հոգնեցի, արդեն մյուս գործն անելու ժամն է, չեմ հասցնում ու դա ինձ հեչ լավ տեղ չէր տանում։ հասնում էի նրան, որ ինչքան էլ հասցնեմ օրվա ընթացքում, դժգոհ եմ ինձանից։ որոշեցի բաժանել մաքրության գործերը շաբաթվա օրերի վրա՝ մի օր միայն հատակ, մի օր միայն պահարաններ, մի օրը սառանարան ու պատուհաններ… էս առաջին քայլն էր։
որոշել էի, որ մի օրվա մեջ պետք է հասցնեի և ութ ժամ սովորելուն տրամադրել, և կարդալ մոտ մեկ ժամ, և գոնե մի պոդկաստ լսել, և բլոգել, և օրագրել։ օրագրելը շատ կարևոր է ինքդ քեզ հասկանալու համար։ օրվա ընթացքում զգացած բոլոր հույզերը՝ ուրախ ու տխուր, վերլուծելը օգնումա հոգեկան ու մտավոր հավասարակշռության հասնել։ ու էդ մի գործը գոնե ամեն օր պետք էր անել։ ու գրելու ընթացքում հասկացա, որ իմ անձի համար էական անելիքները կարող եմ ամեն օր անել, իսկ մյուսները, որոնք հոբբի են, կամ ուղղված են մտքի զարգացմանը՝ էլի տեղավորել շաբաթվա օրերի մեջ։
մի կարևոր քայլ էլ կա՝ անելիքների ցանկը։ էդ գրելիս քեզ թվումա էնքան շատ բան ես գրել, որ հաստատ օրվա ընթացքում չես հասցնի։ պատճառն էնա, որ ժամանակի զգացողություն էդ պահին չես ունենում։ օրինակ՝ ծաղիկները խնամելը քեզնից կխլի ամենաշատը հինգ րոպե, բայց դե ինքը զբաղեցնումա արդեն մի տող ու դու սկսում ես քչացնել օրվա անելիքները։
էդ պահին ես գտա մի հավելված, որը տալիս է հնարավորություն որոշել՝ որ ժամին ինչ ես անում, քանի րոպե կտևի, մի գործողությանը զուգահեռ ինչ կարող ես անել… խոսքը structured-ի մասին է (հայ. կառուցողական)։
էկրանահան structured-ից
հավելվածում ինձ դուր եկավ մինիմալիստական մոտեցումը, շատ պարզ լինելը, պատկերակները (icons), թույլ ա տալիս մի անելիքի տակ ունենալ ենթաանելիքներ, որպեսզի կարողանաս խնայել ժամանակդ ու էներգիադ, օրինակ՝ կարող ես պատրաստելն ու պոդկաստ լսելը համադրել (ես համենայն դեպս էդպես եմ անում)։ ինձ պետք էր նաև, որ ինքը ինձ հիշեցներ՝ էդ պահին ինչ ունեմ անելու, քանի րոպեից պետք է սկսեմ, ինչքան մնաց էդ գործողության ավարտին, բայց նաև մի տեսակ տպավորությն էր, որ ճնշման տակ կլինեի։ դրանից խուսափելու համար ես ամեն ինչին միքիչ ավելի շատ ժամանակ եմ տրամադրել, քան սովորաբար ինձ պետքա, որպեսզի վազքի մեջ չլինեմ։
կարևորա նաև մտավոր աշխատանքը ընդմիջել ֆիզիկականով ու հակառակը։ ու շատ հաճելիա, երբ օրվա ընթացքում ունենում ես ժամանակ մենակ քո համար՝ էդքան հայտնի ու շատ օգտագործվող արտահայտությունը՝ me time։ դու քո համար որոշիր՝ ոնց ես ուզում անցկացնել քո me time-ը։
էսքանից հետո էս ամեն ինչը ջուրը գցելու նման ասեմ, որ մեկա՝ թվային տեսքով չեմ կարողանում պատկերացնել օրը, ու ամեն դեպքում գաջեթի կողքին դրվածա նոթատետր, որտեղ էլի գրում եմ օրվա անելիքները ու մեծ սիրով ջնջում եմ ավարտածները։ հաճելի պահա։
վերջին ~10 օրվա ընթացքում առաջին անգամ դուրս եկա քայլելու (էս փորձառության մասին ավելի ուշ), ու քանի որ մենակ չէի, չունեի ականջակալներ:
քայլեցի մոտավորապես երկու ժամ: Նորայրը նոր գաղափար ունի, որ օրվա ընթացքում կարող ես ծախսել էնքան գումար, քանի քայլ, որ արել ես: Մի քայլը արժի մի դրամ: դե իհարկե, էստեղ գլխավոր նպատակը շատ գումար ծախսելը չէ, այլ՝ օրվա մեջ քայլելուն ու ֆիզիկական ակտիվությանը ուշադրություն ու ժամանակ հատկացնելը:
ինչևէ, եթե էդ երկու ժամվա մեջ ֆիզիկական առողջությունս օգուտ ստացավ, ներսս քայքայվեց պարզապես: երկու ժամվա մեջ ոչ մի հետաքրքիր կամ հաճելի խոսակցություն չլսեցի փողոցում: չէի դուրս եկել անծանոթների զրույցներից տեղեկանալու, բայց կարմիր լույսի տակ, սրճարանների կողքով միջով անցնելիս անխուսափելի էր լսել՝ հորս արև ստավկա էի արել, մորս արև լռվի տե, բոոոորինգ էս ապե ու այլ անտանելի զրույցներ:
նեղվում եմ: սահմանային միջադեպերի, ներխուժումների ֆոնին սա միգուցե անկարևոր խնդիրա, բայց, որ ամեն ինչ սկսումա խոսքից, էդ հաստատ:
խոսելը հաճելիա, իսկ հաճելի խոսքը կամ զրույցը՝ անգնահատելի: ինձ միշտ շատախոս եմ համարել, բայց էս վերջերս ավելի շատ լսում եմ ու մտածում: ու ուզում եմ լսել տանելի զրույցներ գոնե: ու դեռ չգիտեմ՝ ովա պատասխանատու մարդուն խոսքի մշակույթի հետ ծանոթացնելու հարցում. դպրոցը, ընտանիքը, հեռուստատեսությունը, ընտանիքը, երկիրը…. երևի հենց ինքը՝ մարդը։ ուֆ է, չգիտեմ։ գնամ քնելու, իմ առավոտվա կոֆեն ինձա սպասում։
