հեյ,

արդեն մի քանի շաբաթա, որ խորապես հասկացել եմ՝ ինչի լիովին երջանիկ չեմ զգում ինձ որևէ իրավիճակում։ ուղեղումս էնքան կռիվներ կան, որ երջանիկ զգալու տեղ չի մնում։ ես շատ կռիվներ ունեմ աշխարհի հետ, ես ունեմ պատկերացրած աշխարհ ու մենակ էդ ա ընդունելի իմ համար։ ասենք՝ մենակ ընդունելիա էն, որ մարդիկ քննարկեն հույզեր, զգացմունքներ, չնայեն կենցաղին էդքան մանրակրկիտ ու չթողեն, որ կենցաղը օրվա մեծ մասը կազմի։ ընդունելիա, որ լսեն միայն որակյալ երաժշտություն։ ընդունելիա, որ չհագնեն փայլփլուն շորեր ու տենց լիքը բաներ։ ընդունելիա, որ չուտեն կենդանիներին։ ընդունելիա, որ փողը կյանքի իմաստ չլինի, բարի լինեն, հարգալից լինեն, այլ մարդկանց հույզերն ու զգացմունքները չարժեզրկեն, ու էլի շատ բաներ… չձանձրացնեմ քեզ։ ու էն, ինչը տարբերա իմ պատկերացրած ու իմ կողմից ընդունված աշխարհից, համարվումա սխալ։

ես հասկանում ու ընդունում եմ նաև էն, որ էդ իմ սյուբեկտիվ ընկալումնա, ոչ մեկ պարտավոր չի ապրել իմ գծած օրենքներով։ բայց դեռ չեմ հասել էն կետին, որ էդ ամեն ինչը չջղայնացնի ինձ ու չազդի իմ տրամադրության վրա։

օրինակ երեկվա obese (հայերեն՝ գեր, ուղղակի հայերենը էդքան էլ ճշգրիտ չի բնորոշում իրա ֆիզիկական տվյալները) աղջիկը, որ նախուտեստը վերջացնելուց հետո պատվիրեց մի ամբողջական մեծ պիցցա ու կերավ ամբողջը ու ծամում էր բերանը բաց, ու հիմա էդ ամեն ինչը հիշելուց ու գրելուց ջղայնությունից ձեռքերս դողում են։

քննարկենք հա՞։ ասում ենք, ես էլ եմ հաճախ ասում, որ էս աշխարհում, երբ պրոպագանդում են, որ պիտի լինես կոնկրետ չափերի, որ ուզածդ տաբատը ենթադրենք գնես, որովհետև մեծ չափսերի շորեր չեն արտադրվում, երբ սոց մեդիան ցույց ա տալիս մենակ առանց ավելորդ մի կիլոգրամի մարդկանց, պետք չի նեղվել սեփական ոչ իդեալական մարմնից։ պետք ա սիրել կարողանալ ինքդ քեզ անկախ քո մարմնի տվյալներից ու ի վերջո մարմնի չափը չի որոշում քո ով լինելը։ էսքանի հետ լրիվ համաձայն եմ, body positive forever և այլն։ միևնույն ժամանակ մի քանի անգամ ավելի կողմ եմ առողջ ապրելակերպին։ եթե դու քո իդեալական քաշից (ըստ քո հասակի ու տարիքի) մի ~10կգ ավել ես, (ես հիմա ահավոր ամաչում եմ ինձնից էլ քեզնից էլ, որ հաշվարկներ եմ անում, բայց օկ, սա իմ բլոգնա ու սա իմ կարծիքնա) լրիվ նորմալա, բայց կա առողջ քաշ կոչվածը, որը պետք չի անտեսել։

հիմա, իմ կողմից ընդունված աշխարհում մարդիկ առողջ ապրելակերպի են ձգտում։ առնվազն ձգտում։ ես նույնիսկ մի պահ էդ աղջկան արդարացնելու համար մտածեցի, որ երևի ինքը զբաղվումա դրանով, աշխատումա իր վրա ու էդ օրը իր համար cheat day էր (էն օրը, երբ քեզ թույլ ես տալիս ուտել ամեն ինչ ու շատ)։

չգիտեմ՝ էս ինչ մոլուցքա անպայման հասկացված լինելը, բայց շատ եմ ուզում, որ հասկանաս ասածիս իմաստը։ ու տենց նորից ասում եմ, որ հա, ոչ մեկ չպիտի ամաչի իր քաշից ու չպիտի ամաչի, որ սիրումա պիցցա, ու ուտումա պիցցա։ բայց հենց ստեղա իմ կռիվը։ էս ամեն ինչի հետ մեկտեղ ես ակնկալում եմ բանականություն, որ մարդը պետք ա հասկանա՝ որտեղա սկսվում ազատությունը անել ինչ ուզում ես, լինել ով ուզում ես ու որտեղա բալանսն ու որտեղա էդ ազատության սահմանը։

անտանելի բարդ էր էս թեմայով գրելը։ որովհետև, հա, չեմ ճանաչում էդ մարդուն, չգիտեմ՝ ինչ խնդիրներ ունի, միգուցե ունի առողջական խնդիրներ, հորմոնային խնդիրներ, իր համար մեծ պայքարա նիհարելը, ամեն ինչ հնարավորա, չգիտեմ։ բայց դե եսիմ, բերանը բաց ծամելով մեծ պիցցա էր ուտում։ էդ ինձ ջղայնացրեց։

ու հա, իմ պատկերացրած ու ընդունած աշխարհը շատ իդեալականա, իմ շուրջը ունեցած աշխարհը դրան մի 5 տոկոսովա համապատասխանում։ ես հասկանում եմ, որ անհնարինն եմ ակնկալում։ բայց պայքարը դեռ կա։

հոգ տար քո մասին

ոչ մի պետքաներ չեմ ավելացնում էս տարի, ինչ-որ հանձնվելու նման կարողա հնչի, բայց ամեն տարի հետ եմ նայում, տեսնում եմ՝ որոշածներիցս ոչ մի բան չեմ արել ու դե ավելորդ հիասթափությունա:

ինձանից ոչ մի սպասելիք չունեմ, կնայեմ՝ ինչա ստացվում, ինչ՝ չէ: իհարկե սա չի նշանակում, որ պառկելու եմ անկապ ու սպասեմ, որ լավ բաներ լինեն: զուտ չեմ որոշում, թե ինչա լինելու: պիտի չեմ ասում: ճնշում չկա:

միևնույն ժամանակ դրական եմ ակնկալում շատ, լիքը տեղ եմ բացել դրականի համար: շատ մոդայիկ բառ կա, մանիֆեստում եմ, որ լավա լինելու, դրականա լինելու, խաղաղա լինելու:

Տենանք 🙂

հեյ,

հը՞ն, ո՞նց էր։

ինչքան մեծանում ենք տարիքով, էնքան հեռավորությունն ու ժամանակը փոքրանում են։ հիշում եմ, որ մի ժամանակ մեր տնից հոպարենց տուն գնալը երկար ճանապարհ էր իմ համար։ հեռու էր։ բայց ինչքան մեծացա, պարզվեց՝ շատ էլ մոտա։ փոքր ժամանակ տարին շատ երկար ժամանակ էր։ երևի՝ փոքր ժամանակ ամեն օրդ էնքան լիքնա բացահայտումներով, էնքան նորա ամեն ինչ, փորձառություններդ շատ են, ամեն վայրկյանդա տարբերվում, որ տարին, այո, երկար ժամանակա։ տես քանի վայրկյան կա մի տարում։ իսկ մեծանալուն զուգահեռ վայրկյանները աննկատ են, օրդ էլ չասեմ։ ու տենց ուրբաթից ուրբաթ հաշվելով շատ արագ են անցնում օրերը։ ու ասում ենք՝ տարին թռավ։

էս տարին չթռավ։ սա սողացող էր՝ բոլոր իմաստներով։ օր կար՝ կանգնել կարողանում էիր, քայլեր էիր անում, օր կար՝ սողում էր, դու էլ հետը։

էս տարին էդ փոքր ժամանակվա նման ամեն վայրկյան նոր փորձառություն գտնելու տարի էր, որովհետև ընտրությունա՝ ամեն ինչին ամեն տեսանկյունից նայել, ամեն ինչ վերլուծել, նորովի ընկալել։ մի տեսակ ոնց որ նորից ծնվա՞ծ, նորից կյանքի շանս ստացա՞ծ։

ու ի վերջո ինչի հասանք։ պատկերացրու մի քանի տարի ապրել ես փշոտ ու քարոտ մի տեղ, դուրդ չի եկել, բայց դե էնքան ես աջ ու ձախ արել, էնքան ես երկնքին նայել, որ չես էլ նկատել՝ որտեղ ես ապրում։ ու մի օր նայեցիր շուրջդ։ ու տեսար փշեր ու քարեր։ տեսար անհարմարա։ ու որոշեցիր, որ ախր ես էս որտեղ եմ ապրում, կարողա՞ ավելի կանաչ մի տեղ գտնեմ։ ու օգնություն գտար։ ու քայլեցիք։ մի տեղ կանաչ էր, բայց էն չէր, մի քիչ էլ առաջ գնացիք ու ավելի փշոտ էր, ավելի տհաճ էր, քան որտեղ որ կայիր։ կարա ցանկություն առաջանա հետ գնալու էն նախկին տեղին, բայց մտածում ես՝ լավ առաջ գնամ, տեսնեմ՝ հետո ինչ կա։ ու բաաաարձր սարեր ելաք, իջաք խորը անդունդներ, կեղտոտ, հողոտ, հոգնած։ ու մեկ էլ երևաց մի հատ երկար, հորիզոնին հասնող ճանապարհ։ որը, եթե լավատես ես, եթե բաժակդ կիսով չափ լիա, մտածում ես, որ տանումա դեպի էդ կանաչ ու առողջ տեղը, որտեղ կուզեիր ապրել։ հասել ենք ուղիղ, հարթ, հեշտ ճանապարհին։

մարդ կա՝ հենց էդ ճանապարհին ծնվումա։ մարդ կա՝ տենց էլ չի գտնում էդ ճանապարհը։ է մարդ կա, որ հենց էդ կանաչ տեղումա ապրել ամբողջ կյանքը։ բայց դու քեզ հուսադրում ես, որ առնվազն ճանապարհին հասել ես։

ու էս ամբողջ սարեր-ձորեր-քար-փուշ աշխարհներում ինչքան թեմաներ ենք քննարկում, էդ սարերի նման վեհ գաղափարներ, էդ ձորերի նման խորը մտքեր։ ու էդ էնքան սիրունա։ ու ճանաչում ես ինքդ քեզ, գտնում ես քեզ, քո դրականն ու ինչքան էլ ցավոտա, բացասականը։ ուղեղդ խուտուտ տվող մտքեր ես բերում քո կյանք։

ու քանի որ հեսա չորսին փոխելուա հինգը, ինչքան էլ որ դրան նայեմ շատ սովորական, որովհետև էդ օրը լինելուա սովորական չորեքշաբթի, մեկա ևս մեկ առիթա, որ ասեմ՝ շնորհակալ եմ։ շնորհակալ եմ, եթե էն մեկն ես, որի հետ էն սարերի նման վեհ գաղափարներ ենք քննարկել ու էն ձորերի նման խորը թեմաներ ենք վերլուծել։ որովհետև օրվա, շաբաթվա, տարվա, կյանքի վերջում ես դրանք եմ հիշում, գնահատում։ էդ պահին մենք հեռվացել ենք մեզ տրորող, մեզ քամող, մեզ հասարակացնող կենցաղից։ մենք էդ պահին միքիչ ավելի զգայական, եթերային ենք եղել։

հոգ տար քո մասին

հեյ,

չեմ հիշում այբբենարանի մեջ էր, թե ուրիշ մանկական գրքի՝ մի հատ նկարելուկ կար, որը լուծելիս ստանում էիր՝ «ժամանակը ոսկի է» ասացվածքը։

այսինքն տենց մի վեց տարեկանից, եթե ոչ շուտ, իմ մեջ նստելա, հիմնավորվելա էն միտքը, որ ժամանակը անիմաստ վատնելը ավելի վատա, քան երևի գումար վատնելը։ ու էդ մենակ իմ ժամանակի մասին չի խոսքը։ ես հարգել ու հարգում եմ ուրիշների ժամանակը ևս։ ու էդ ոնցա արտահայտվում՝ չեմ ուշանում, կամ օկ, փորձում եմ չուշանալ, եթե հաստատ գիտեմ, որ ուշանալու եմ, տեղեկացնում եմ։

ինչքան էլ զարմանալի չի, դիմացինից էլ ակնկալում եմ հարգել իմ ժամանակը։ ու սա մենակ ուշանալուն չի վերաբերվում։

օրվա մեջ ստանում ենք հարյուրավոր նամակներ։ ես հակված էի բոլոր նամակներին անմիջապես պատասխանելուն, անկախ նրանից՝ ինձ հարմարա, թե չէ։ նույնիսկ, եթե էդ նամակում խնդրում էին ինձ ինչ-որ բան անել, ես համոզված էի, որ պետք ա անել էդ մարդու ասածը հենց էդ պահին՝ կլինի ինչ-որ նյութ ուղարկել, ինչ-որ բան գրել և այլն։

ու դե պատկերացրեք՝ էդ ոնց էր շեղում ինձ իմ գրաֆիկից։

հիմա միքիչ ավելի չար եմ։ (դեռ պետքա հասկանալ, ինչի եմ սեփական ժամանակը գնահատելը բացատրում չար լինելով) ես պատասխանում եմ նամակներին, երբ ինձ իսկապես հարմարա, երբ ես ունեմ էդ ժամանակը, որ կարող եմ տրամադրել։ բարդա, շատ բարդա, երբեք չեմ սիրել տեսնել ծանուցման նշանը հեռախոսի որևէ հավելվածի վրա ու արհամարհել դա, բայց պետքա իմանալ, որ միշտ չի, որ մեր մեջ նստած համոզմունքները մեր կողմից են աշխատում։

ու սրան զուգահեռ ես չեմ էլ ակնկալում միանգամից պատասխան ստանալ իմ նամակներին։

մենք մեղավոր չենք, որ ժամանակակից տեխնոլոգիաները թույլ են տալիս վայրկյանական նամակ գրել ու հասցնել մեր ասելիքը ինչ-որ մեկին։ ժամանակին մարդիկ իրար հետ կապ էին հաստատում աղավնիների միջոցով, զանգի պատվեր էին տալիս, օրերով սպասում էին։ բայց ապրում էին, չէ՞։

հեռախոսի կամ լափթոփի ամեն ծընգոցին եթե արձագանքենք անմիջապես, մեր կյանքը իր բնականոն հունից մի այլ տիպի կշեղվի։ իսկ մենք էդ չենք ուզում։

ժամանակակից աշխարհում խորհուրդա տրվում գրված նամակին սպասել առնվազն յոթ օր, ապա նոր ուղարկել հիշեցում նամակ (follow up email)։ ուրեմն մենք ազատ ենք յոթ օրվա մեջ ժամանակ գտնել ու պատասխանել մեզ ուղղված նամակներին՝ ըստ առաջնահերթության։

մի խոսքով, շատ խառը ստացվեց։ ուղղակի ուզում էի ասել՝ եկեք հարգենք միմյանց ու մեր ժամանակը։

հոգ տար քո մասին

հեյ,

ներողություն վերնագրի բառապաշարի համար։

անցած բլոգում խոսում էի կյանքի իմաստի մասին։ ոնց գտնենք, ով ինչա ասում։ էսօր նա ասումա՝ օկ, գտար իմաստը, հետո՞։ ես չգիտեմ էդ հետոն։ է չեմ էլ պատկերացնում։ կա՞ մեկը, որ պատկերացնումա։

ամբողջ էներգիաս ծախսում եմ բացասական գծերս գտնելու ու դրանք կյանքիցս հանելու վրա։ ու նա հարցնում ա՝ հանեցիր, դրա տեղը ինչա՞ լցվելու, ինչա՞ լինելու։ ես չգիտեմ ինչա լինելու։ իմացող կա՞։

եթե կյանքը համեմատենք սար բարձրանալու ճանապարհի հետ, որտեղ մեր էս բոլոր խնդիրները, փորձությունները, սխալները, չկարողանալը ուղինա դեպի գագաթ, որը էդքան ցանկալիա, որը կլինի մեր կյանքում գտած ներդաշնակությունը, խաղաղությունը, սիրունա, հարմարա, բայց մի բան չի տեղավորվում ուղեղումս։ գագաթին հասնելուց հետո իջնում ենք։ ինչ ենք անելու, երբ էդ բոլոր փորձությունները չլինեն, ամեն ինչ տաք դանակով տոֆու (ստեղ էն ձևիստ վեգաննա, որ կարագից չի խոսում, իրանը տոֆունա) կտրելու նման հեշտ լինի, ամեն ինչ մեր ուզածով լինի, չենք ձանձրանալու՞։ ու որնա՞ հետ գնալու ճանապարհը, ո՞նց ենք ըտեղից իջնելու։

ի վերջո, Լիլիթ, ինչի՞ մասին ես բլոգելու։ դու էս մտքերին, էս թեմաներին գալիս ես դժվարությունների, խնդիրների, չհասկանալու, չկարողանալու արդյունքում։ եթե ամեն ինչ պարզ լինի, սպիտակ էկրանը ինչո՞վ ես լցնելու։

փորձենք կանգնել հայելու առաջ մեր խնդիրներով հանդերձ։ «չէ» ասել չկարողանալը արտացոլվումա «հա» ասել չիմանալով, չուզենալով միգուցե։ էդ ինչ կռիվա՞, ու՞մ ու ինչի՞ ես ուզում «չէ» ասել, որ չես կարողանում։

օկ, «չէ»-ն սահմանների ու ինքնախնամքի մասինա։ միգուցե ոչ թե իրավիճակին «չէ» ասես, որովհետև իրավիճակը սահմաններդա հատում, այլ «հա» ասես սահմաններիդ։ ու հեչ էլ չմտածես «չէ»-ի մասին, որ էդքան քեզ վախեցնումա ու ցավացնումա։

միգուցե ոչ թե «չէ» ասես քո մասին հոգ տանել խանգարող երևույթին, այլ «հա» ասես ինքնախնամքիդ։ ինչքան հեշտա թվում։ ով գիտի՝ տենց էլ կա։

միգուցե հարցազրույցից առաջ, ոչ թե մտածես՝ հիմա ինչ անեմ, որ չլարվեմ, այլ ասես՝ հիմա կարող եմ մի բանով զբաղվել, որն ինձ հետարքիրա։

ու տենց, հայելին մեր խնդիրները հակառակ կողմից ա ցույց տալիս, ցույց ա տալիս քո դժվարությունների դրական, կառուցողական կողմը։ արդեն քո կյանքի սարը բարձրանալիս նկատում ես ծաղիկներն ու սարի մաքուր օդը, ոչ թե ուղեղդ անջատած նայում ես գագաթին՝ կյանքի իմաստին, որ էդքան անհասանելիա։ զգում ես, ոնց են ուժեղանում ոտքերիդ մկանները ու թքած թե գագաթին չես հասնելու։ կարևորը ուր էլ հասար, ուժեղացած, մաքուր օդ շնչած ու սիրուն ծաղիկներ տեսած ես իջնելու ըտեղից։

հոգ տար քո մասին

Rock Talk-ը, ի դեմս Մովսեսի սկսել ա նոր պոդկաստների շարք։ երեկ լսում էի իրենց երկրորդ թողարկումը, ու հյուրը, որ մի այլ տիպի հետաքրքիր մարդ էր, հարցին, թե որնա կյանքի իմաստը, պատասխանեց (բառացի չեմ հիշի), որ կյանքը իրականում իմաստ չունի, պետք ա դու որոշես քո կյանքի իմաստը, պետքա հավատարիմ մնաս քեզ ու քո որոշած իմաստին։ ու եթե մի բան կա, որ ուզում ես անել, կասկածում ես անել, թե չէ, ապա արա, որովհետև մի կյանք ես ապրում, պետք ա ինչքան հնարավորա մեծ փորձառություն ունենալ։ 

ու ես տենց տպավորված էի, էդ մտքերով էլ քնեցի, երազում էլի կյանքի իմաստի որոնումներում էի, էդ հարցերն էի տալիս աջ ու ձախ, պատասխաններ էի փնտրում։ երբ արթնացա, երազիցս բան չէի հիշում, բայց որոշեցի կարդալ ընդհանրապես կյանքի իմաստի տարբեր մոտեցումների մասին։

ընդհանրապես, կյանքի իմաստի թեման էնքան խորը ա, որ ամեն փիլիսոփա իրա պատասխանն ա տվել՝ ամեն մեկն իր ոճով։ Բայց կարևորը՝ ոչ մեկը 100%-ով ճիշտ չի ասում։ էդ էլ հենց հետաքրքիրն ա, չէ՞։ դու կարդում ես տարբեր տեսակետներ, ու հետո քեզ հարցնում՝ «օկ, բա հիմա ես ինչ եմ մտածում էս թեմայի մասին, իմը որնա՞»։

Սարտրն ու Քամյուն, որ էքսիզտենցիալիստներ էին, ասում էին՝ «հարգելիներս, կյանքն ինքնին իմաստ չունի, ոչ մի մեծ պլան չկա, ոչ մի նախասահմանված նպատակ։ է հետո՞ ինչ։ սա վատ բա՞ն ա։ ոչ, ընդհակառակը, դա նշանակում ա, որ դու ինքդ կարաս շատ հեշտ ասես՝ իմաստը ես եմ ստեղծում»։  

Սարտրը թույն մի խոսք ա ասել՝ «մարդը ԴԱՏԱՊԱՐՏՎԱԾ ա ազատ լինելուն»։ գիտե՞ս ինչ ա ասում սա։ որ ոչ մեկը չի որոշի քո փոխարեն, թե ինչ պիտի անես։ Հենց քո որոշումն ա՝ ուզես, արա, ուզես՝ թքած ունեցիր։ Իսկ Քամյուն առաջարկում ա ընդունել կյանքի անիմաստությունը, բայց ասել՝ «հա՛, էլի կբարձրանամ էս լեռը, թեկուզ հազար անգամ նորից գլորեմ քարերը»։

իսկ Նիցշեն մի քիչ ավելի դաժան մոտեցում ունի։ ասում ա՝ «մեր կյանքում ոչ մի օբյեկտիվ իմաստ չկա»։ կարաս ասես՝ է թույն, բայց չէ։ Նիցշեն իրականում ասում ա՝ «հեյ, գնա ստեղծի քո իմաստը։ Դու ինքդ ես իմաստը։ եթե ուրիշներն ասում են՝ այսպես պիտի ապրես, դու ուղղակի ասա՝ չէ՛, եղբայր, ես ուրիշ պլան ունեմ»։  

Հիմա եթե կրոնական կողմն եմ նայում, էնտեղ ամեն ինչ ավելի հստակ ա՝ Աստված ա տվել կյանքի իմաստը, ու դու պետք ա իրան ծառայես։ Օրինակ, քրիստոնեությունն ասում ա՝ «Աստծո կամքը կատարի», իսկ բուդդիզմը՝ «սկսի ներսիդ ներդաշնակությունից, մաքրվի ու հասի լուսավորության»։ էստեղ տրամաբանությունը հետևյալն ա՝ իմաստը գալիս ա դրսից, իսկ դու ընդամենը պիտի հասնես դրան։

Յուտիլիտարիստները մի այլ տիպի պարզ առաջարկ ունեն։ ասում են՝ կյանքը նենց ա իմաստ ունի, ինչքան դու ու մարդիկ քո շուրջը երջանիկ են։ ցավը նվազեցրու, ուրախությունը շատացրու, ու դա կլինի իմաստը։ մի տեսակ «երջանկության քանակի տեսություն» ա։

Ստոիկները կասեին՝ «էյ, ապա մի հանգիստ։ մի փորձի ամբողջ աշխարհը փոխել, կենտրոնացի էն բանի վրա, ինչ քեզանից ա կախված»։ նենց խելոք ու հեշտ մարդիկ են, որ միշտ ասում են՝ «եթե չի լինում, ուրեմն մի կոտրվի, այլ ընդունի, որ օկ, չստացվեց ու շարունակի»։

չգիտեմ, մի տեսակ խառնվել եմ իրար, որովհետև թե բոլորի հետ համաձայն եմ, թե ոչ մեկի հետ համաձայն չեմ։ երևի իմաստը էդ ոսկե միջինը գտնելու մեջա, ծայրահեղություններին չտրվելու մեջա ու տենց չգիտեմ։ ով գիտի ամենքիս մի օր ա տրված՝ հասկանալու՝ որնա մեր կյանքի իմաստը ու դրա հետևից գնալու։

հոգ տար քո մասին

սա պարզապես փորձարկում է

հեյ,

խցանում՝ մտքերում, քաղաքում, փողոցներում, երկրում։ մարդ չգիտի՝ որ կողմ քշի։ ու դե հետն էլ շոգա, վառվումա մարմինդ, վառվումա ուղեղդ։ ու տենց գլորեցինք մի ամբողջ ամառ։ ու եկավ սեպտեմբերը՝ կրթության, գիտության, սպորտի ու մշակույթի ամիսը՝ ԿԳՄՍՆ էլի։

մեքենայից նայում եմ առավոտը մի կերպ արթնացած, աչքերը տրորող, առաջին անգամ սև ու սպիտակ հագած, առաջին անգամ դպրոց գնացած երեխեքին ու մտածում եմ՝ տեսնես ինչ են սովորելու։ տեսնես՝ մի բան գոնե դեպի դրականը կգնա՞ էս երեխեքի համար։ թե էլի նույն կրթությունն են ստանալու, նույն քառակուսի սենյակներում, տողանի վանդակավոր տետրերի վրա գրելու են տառեր, բառեր, սովորեն կետադրություն, բազմապատկման աղյուսակն անգիր անեն, իմանան՝ որ թվին ինչ ճակատամարտա եղել, ու թե որ գրողը որ գրողի տարած դպրոցումա սովորել։

ժամանակները փոխվում են, արհեստական բանականության մասին ենք խոսում, բայց մարդու բանականության ու որակների ստանդարտները մնում են նույնը։

ասում ենք՝ պետքա զարկ տանք գիտությանը, բայց նենց ենք խփում, եղածն էլա փչանում, թափում։ ասում ենք՝ պետքա համալսարանական նոր քաղաք կառուցենք՝ թքած ունենալով արդեն եղած համալսարանների վրա։ հա, էլի լավ միտքա, բայց դե աշխարհագրական դիրքնա՞ որոշելու կրթության որակը։ կա՞ ուսանող, որ սովորումա ոչ թե դիպլոմի, այլ գիտելիքի համար։ կա՞ աշակերտ, որ ստանումա իրա հարցերի պատասխանները, սովորումա հարց տալ, խոսել։ ու ընդհանրապես կա՞ կրթական հաստատություն, որը ձևավորումա պատասխանատու, կրթված, խելացի քաղաքացիների։ թե՞ էն մարդը, որ նպատակ չունի համալսարան ընդունվելու պետք է կիսատ մնա բոլոր իմաստներով։

երբ ենք դուրս գալու կրթության մայրուղի ու պրծնենք էս խցանումից։

ասումա՝ դու կրթի շրջապատիդ, երբ խոսում ես հոգեկան առողջության մասին։ օկ, մենք ենք պատասխանատու մեր շրջապատի համար, եթե չես կարող փոխել շրջապատդ, պետք է փոխես շրջապատդ։ բայց դե ինչիա՞ հույսը իմ վրա, ինչի՞ չեն կրթական հաստատությունները կրթելու իրենց գործը հարյուր տոկոսով իրականացնում։

հուսամ էսօր էն երեխեն, որ մի կերպ յոթին արթնացել, մազերը երկու պոչիկ կապել ու իրենից երկու անգամ ծանր պայուսակով դպրոցա գնում, էդ դպրոցից կստանա էն, ինչ նույնիսկ չի էլ փնտրում։ որովհետև եթե առաջարկ չլինի, պահանջարկը գնալով կնվազի։ ճիշտա, տենց հարմարա բոլորին, բայց էդ մեր ուզած ապագայի հիմքը չի։ հուսամ էդ երկու պոչիկ կապած երեխեն դպրոցում կսովորի կյանք, ապրել, ինքնարտահայտվել, ազատության գինն ու պատասխանատվության կարևորությունը։

շարունակելի….

հոգ տար քո մասին

հեյ,

պոդկաստ եմ լսում, որտեղ ասումա, որ պետք չի երեխայից սպասել, որ մեր ակնկալիքները (մեր-ը ծնողներն են) իրականացնի։ պետք ա լինել դիտորդ, նայել երեխան ինչ ա սիրում, ինչնա լավ անում ու ուղղորդել դեպի էնտեղ, որտեղ ուզումա։ ու ասումա, որ մարդը էդ առումով ավելի մեծ բարձունքների կհասնի, ավելի լավ կանի իրա գործը։ մյուս դեպքում կդառնա միջակ, իսկ աշխարհին միջակներ էլ պետք չեն, լիքը կա։

ու ես մտածում եմ, է հա, թույն։ համաձայն եմ, պետք չի մարդուն ստիպել անել էն, ինչ ինքը չի ցանկանում։ ինչ ինքը սիրով չի անում։ բայց ստեղ դե բանալի բառը մարդնա, ոչ թե երեխան։ ընդհանրապես մարդուն պետք ա տալ ազատություն, լինի երեխա, լինի ծնող, աշակերտ, ուսանող, մարդուն պետք ա հասցնել էն գիտակցությանը, որ կարևորագույն արժեքը ազատություննա։

երևի մի հարյուր անգամ խոսել եմ էս մասին, բայց մեկա մտածում եմ՝ քիչա։ մարդը չպետք է ստիպված ապրի, պետք ա սիրով ապրել, պետքա ուզելով ապրել։ կյանքը շատ կարճա, ու միակ պիտի-ն, որ պետքա լինի մեր խոսքում, էդ էն դեպքումա, որ ես պիտի անեմ էն, ինչ ինձ իսկապես հաճույքա պատճառում, ոչ թե աշխատավարձը շատա, ես տենց ընդունված եմ այլ մարդկանց կողմից։ ես անում եմ դա, որովհետև ես ուզում եմ, ինձ դուրա գալիս, ինձ հաճույքա պատճառում։

օկ՞

շարունակելի…

հոգ տար քո մասին