Կարգերով պահոցներ՝ մտքեր

վեց տարեկան երեխա

հեյ

էսօր էս փոքր երեխու, բայց միևնույն ժամանակ իմ կյանքի մեծ ու կարևոր մասի՝ syuneci.am-ի ծնունդնա։ շնորհավո՜ր…

ուրեմն դեռ վեց տարի առաջ, երբ ես նույնիսկ հղում տալ չգիտեի ու հիմա ամաչում եմ՝ տեսնելով, որ ինչ-որ երգ հրապարակելու համար փակագծերի մեջ եմ հղում դրել, որոշեցի մտքերս ու մտածմունքներս հրապարակել մի հարթակում, որը միայն իմն է։ էդ ժամանակ սոց կայքերում շատ ավելի ակտիվ էի, քան էսօր, բայց մի բան ինձ չէր հերիքում։ ես էսօր գրեցի ֆեյսբուքում, նկար հրապարակեցի ինստագրամում, բայց երբեք համոզված չեմ, թե գրառումս ինչքան կմնա, կամ մի օր Մարկը կորոշի ջնջել էդ հարթակները, վաճառել էդ գրառումները։ դրանք անվճար հարթակներ են, ու մենք արդեն գիտենք, որ եթե դու չես վճարում պրոդուկտի համար, ուրեմն դու ես պրոդուկտը։ ամեն օր, ամեն գրառումին հետևող գովազդները հեչ դուրս չէին գալիս։ իսկ էստեղ, էս հարթակում չէին լինի գովազդներ, չէր լինի վախ, որ մի օր կվաճառվի սա կամ կփակվի։ էստեղ ես ազատ կլինեի։

միակ հայ բլոգերը, ում ճանաչում էի այդ ժամանակ արմբլոգն էր։ նրա կայքում ինձ հետքրքրում էին կատակները, խաղերը, հավես նյութեր էր գրում թեքի մասին նաև, ու մի օր մտքովս անցավ՝ իսկ ինչ, եթե ես էլ ունենամ իմը։

էդ տարիքում հազիվ գիտեի blogspot-ի մասին, դե քանի որ որոնումս անում էի գուգլի միջոցով, նա ինձ հենց դա առաջարկեց, ես էլ չմերժեցի։ էդ օրերին արդեն օնլայն հայությունը ինձ գիտեր որպես լիլիթ սյունեցի ու հետևաբար, բլոգն էլ անվանեցի syuneci.blogspot.com 🙂 2020 թվականի նոյեմբերի 14-ին ահավոր հուզված ու երջանիկ ձեռքբերեցի syuneci.am դոմենը, իսկ երեկ արդեն տեղափոխվեցի, ու ինչպես հենց wordpress-ն ա ասում՝ այս բլոգը հպարտորեն սպասարկվում է wordpress-ի կողմից։ դրան հավելվեց նաև այն, որ այժմ նյութերս գեներացվում են նաև դիասպորայում, և բլոգին կարելի է հետևել նաև այդ համակարգից։

քիչ առաջ կարդում էի առաջին նյութս՝ սև սառած սուրճի համը ու հիշեցի, որ առաջին նյութս գրել եմ համալսարանում՝ Մեծ Բրիտանիայի պատմության դասաժամին։ դե մի բան պիտի անեի, որ շեղվեի էն թեմայից, որ Բրյուսովում Մեծ Բրիտանիայի պատմության դասընթացը հայերենով էր ու քեզանից պահանաջվում էր 100 էջանոց մի գիրք կարդալ, որի ողջ բովանդակությունը թվեր ու թվականներ էին (միջին վիճակագրական պատմություն էլի)։

էդ տարիքում ավելի ռոմանտիկ մտքեր էին, շատ թիթիզ գրառումներ։ հետո սկսեցի մեկ-մեկ բողոքել շրջապատող իրականությունից, օրինակ՝ գրել էի, որ փողոցում անցնում են մեքենաներ՝ ռաբիս երաժշտությունը բարձր միացրած։ ավելի ուշ բողոքելն ու չհամաձայնելը դարձավ բնավորություն, ու եթե հետևում եք, զգացել եք, որ անընդհատ ինձ դուր չի գալիս էս ու էն ու ես ոսկե միջինի փնտրտուքներում եմ։

էսօր չեմ բողոքում, էսօր ուրախ եմ, իմ փոքր բարեկամը վեց տարեկան դարձավ ու յեյ, էս տարի դպրոց կգնա։ (տափակ կատակները ինձնից ու բլոգից անպակաս)։

էսքանը։

բլոգիր։

հոգ տար քո մասին

Կենդանու ջուր

Հումուս Կիմչիում մի խումբ հայ երիտասարդներ իրենց արտասահմանցի ընկերներին նկարագրում են ինչա խաշը ու ոնց են ուտում:

Նրանց ռեակցիան՝ animal water? How could you? Ewwww… with vodka? OK, I love vodka (:

ինչպես ֆիլմում է ասվում՝ գինով կուտվի

կիսա/դաստիարակություն

երեխայի դաստիարակությունը ու կյանքին պատրաստելը ոչ միայն հենց երեխայի կյանքի ու ապագայի համար է կարևոր, այլ նաև նրա շրջապատի, սիրելի մարդկանց, ընկերների։ ցավոք մեր երկրում սա առաջնային չի շատ հայ ընտանիքներում։ երեխան մեծանում ու կրթվում է լռելյայն։ եթե բախտը բերեց ու գնաց մանկապարտեզ, հույսը կդնենք մանկապարտեզի կամ ցերեկային խնամքի կենտրոնների որակի վրա, եթե ոչ, նա կսովորի էն, ինչ կտեսնի տանը։

իսկ տանը ավելի շատ լռություն կա, քան խոսք ու քննարկում։ Հայաստանում լռությունը մեր կյանքի անփոխարինելի մասնա։ Նեղացած ենք իրարից չենք խոսում, մի բան դուր չի գալիս, դե չասենք, ամոթա, մի բան դուր ա գալիս, դե չասենք, ամոթա, մի բան բոլորին պարզ ու ակնհայտա, հաստատ պետք չի էդ բարձրաձայնել, չեն ասի, հա ինչ յանի բան ասեց։ Ոչ չեն ասի։ Բա ինչի մասին խոսես, բա երբ խոսես, բա ոնց խոսես։ Ամբողջ աշխարհին մշակույթ նվիրած ազգը, ստեղ-ընդեղ Կոմիտաս, Շառլ, Խաչատրյան անունները հպարտ ու բարձր տվող ազգը սեփական ինքնությունը ձևավորելիս թողելա մի մեծ բաց՝ չի ձևավորել խոսքի մշակույթ։ Չկա, էդ անտերը ստեղ չկա։ Հավաքվում ենք հաց ուտելու, հանդիպում ենք մի բան խմելու, գնում ենք ֆուտբոլ խաղալու կամ պարելու, երբեք չենք խոսում։ Գիտեմ, որ երբեքը բավականին խիստ ու չափազանցրած բառա, բայց խոսքի մշակույթը չենք ձևավորել գոնե հենց ընտանիքի ներսում։ 

Ենթադրենք երեխան էդ օրը դպրոցում ինչ-որ մեկի հետ կռիվա արել ու ծնող են կանչել դպրոց։ Ծնողը գալիսա տուն, ջղայնանումա երեխու վրա էս խոսքերով՝ մինչև երբ պիտի ես քո փոխարեն թուք ու մուր ուտեմ, երբ ես հասկանալու, որ չպիտի կռիվ անել․․․բլահ-բլահ ու ինչքան էլ զարմանալիա՝ բլահ․․․ միգուցե էս խոսակցությունը հանեց ծնողի ողջ բացասական էներգիան, բայց երեխան դեռ ունի հարցեր, որոնք պատասխաններ չստացան՝

  • իսկ դու ինչի՞ ինձ չէիր ասել, ոնցա պետք դրսևորել, երբ, ենթադրենք, վիրավորում են
  • իսկ դու ինչի՞ ինձ չէիր ասել, մեկին անուշադիր ձևով խփելիս ոնցա պետք ներողությւոն խնդրել, որ կռիվ չդառնա
  • իսկ ինչի՞ ես գիտեի, թե դու միշտ ինձ պաշտպանելու ես 
  • իսկ ո՞նց պիտի ինձ պահեի, որ կռիվ չդառնար 

Ու տենց ջղայնացած ծնողը, որ հեսա պիտի ընթրիք սարքի կամ սառնարանը սարքելու տանի, ասումա՝ ձենդ կտրի, երեսդ չեմ ուզում տենամ և այլն․․․ 

Հաջորդ օրը, կամ երեկոյան, երբ ծնողի փուքսը թողելա, արդեն ամեն ինչ լավա, մենք ուրախ ու զվարթ հաց ենք ուտում, էդ թեման մեղմ ասած մոռացվելա, էլ ոչ մեկ չի հարցնի, չի լսի երեխու կարծիքը, թե ինչի էր կռվել, ոչ մեկը խորհուրդ չի տա երեխուն, էդ հարցը փակվելա․․․

սրա հակառակ ծայրահեղությունն էլ կա՝ երեխուն չափից ավելի շատ մուսի-պուսի անելը։ երեկ նստած էնք սրճարանում, երբ մայրն ու երեխան գնացին լվացարան ու հետ եկան։ մայրը հորը ասեց՝ գլուխը խփեց դռանը, հեչ ուշադիր չի քայլում հա, դեմը չի նայում։

երեխան տենց մի 4-5 տարեկան կլիներ։ նա արդեն գրեթե մոռացել էր գլուխը խփելու մասին։ էդ ժամանակ մայրը նրան ամուր գրկեց, սկսեց պաչել ու ասել՝ շատա՞ ցավում իմ աղջիկ, ոչինչ-ոչինչ։ հայրը ավելի ուշադիր էր՝ հլը մի հատ արի նայեմ ինչա եղել, վաաայ, կարմրելա, դե ուշադիր եղի էլի։ ու էս ամեն խոսակցության ֆոնին երեխայի լացի ձայնը ավելի ա բարձրանում, մինչդեռ ինքն արդեն հեչ չէր մտածում, որ գլուխը խփելը ճակատագրականա լինելու։

որնա՞ էս ամեն ինչի լուծումը՝ զրուցելը, խոսելը, երեխայի հետ ամեն մանրուք քննարկելը, նրա զգացմունքների մասին հարցնելը, դրանք բացատրելը, հնարավոր սխալների, ձախողումների, գլուխը դռանը խփելու մասին զգուշացնելը… երեխան տնից դուրս պետք է պատրաստ լինի կյանքի գրեթե բոլոր մարտահրավերներին, պետք է չվախենա խոսել արած սխալների մասին, խորհուրդ հարցնել, պետք է վստահի ծնողին ու համոզված լինի, որ ծնողը բավականին ժամանակ ու ուշադրություն կտրամադրի իրեն։

երեխան. էսքանը զրոյից տասնութ տարեկանների մասին է։ էն մասին, որ ծնողների մեծ մասը երեխայի դաստիարակությունը սկսում են էն ժամանակ, երբ նա արդեն երեխա չի, կխոսենք մի օր, մի տեղ նստած։

հոգ տար քո մասին

քիչ մը բարի ըլլանք

հեյ

մի քանի օր առաջ ջիջի տաքսի էի կանչում ու ընկա հայտնի կարգին հաղորդման օրը. մեքենան գալիս էր էնտեղից, որտեղ պետք է գնայի (ախպեր էս տաքսին էլ կանգնեց ընդեղ, որտեղ պիտի իջնեինք)։ մտածեցի, որ նախ էդքան սպասելս անիմաստ կլինի, հետո էլ էդ մարդը էդքան տեղը անիմաստ պետք է գար։ զանգում եմ վարորդին.
-բարև ձեզ, կներեք ես ճիշտ ե՞մ հասկանում, որ դուք Սարյանից եք գալիս
-հա, աղջիկ ջան, Սարյանում եմ
-իսկ ձեզ հարմար կլինի՞ էսքան տեղը գալ, ուղղակի Սարյան ենք էլի նորից գնալու
-նայեք ձեզ ոնց հարմարա, եթե սպասեք, կգամ, նայեք ձեր հարմարությանը
ես զգում եմ, որ վարորդը պարզապես չի ուզում պատվերը չեղարկել, որովհետև հավանաբար վատ կազդի իր վրա։
-չէ, էսքան տեղը անիմաստ մի եկեք, ես կչեղարկեմ, խնդիր չկա
-վայ ազիզ ջան, մերսի շատ, ձեր նման հաճախորդներ որ շատ լինեն, լավ կլինի
-խնդրեմ, խնդիր չկա, ձեզ լավ օր
ու տենց մտածում եմ, որ մենք սպասարկման ոլորտից կատարյալ ծառայություններ ենք ուզում, բայց նենց չի, որ մենք էլ մեր պարտականությունների մեջ ենք անթերի ու մեկ-մեկ կարելիա էդ մարդկանց դրության մեջ մտնել։ մեր քաղաքը ոչ մի բանի հարմարացված չի, ու վարորդները ամեն օր մի քանի տասնյակ նյարդային բջիջ են սպանում էս երթևեկության մեջ, նորմալա, որ մեկ-մեկ մեր ուզած երգերը չեն միացնում (հեչ անկեղծ չեմ էս պահին, երգը իմ համար ուրիշ աշխարհա)։ 

զրույց

հեյ, 

անտանելի ժամանակներում ենք ապրում։ մեր դպրոցի պատին ցեղասպանությանը նվիրված միջոցառումների օրերին մի  պլակատ պաստառ կար՝ «Էս ինչ քյաֆուր դարի հասանք» վերնագրով։ ուղղիր, եթե սխալվում եմ, բայց կարծես՝ Սիամանթոյի խոսքերն են։ ինձ թվումա՝ էդ դարը չի վերջանում։ 

երեկ մի ամբողջ սերիալ նայեցի՝ (դե անգործ լինելու լավագույն կողմերից մեկնա) Night Manager, որտեղ խոսվում է ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի կողմից անօրինական զենքի առք ու վաճառքի մասին, Իրաքի պատերազմի մասին, զենքերի փորձարկումներն ու ցուցադրությունները Սիրիայում կազմակերպելու մասին։ ու ամենացավալին էն էր, որ էդքան էլ իրականությունից կտրված չի ֆիլմը։ 

իհարկե հասկանում եմ, որ մարդ տեսակը ամեն ինչի վրայով կանցնի ավելի շատ ունենալու համար, հասկանում եմ, որ սեփական եսն ու իշխանությունը գրեթե միշտ գերադասվում են, բայց մի բան կա, որ ուղեղս չի կարողանում մարսել։ ինչու՞։ եթե ես, որպես միջին վիճակագրական քաղաքացի, հասկանում եմ էդ զենքերի վտանգավոր լինելու աստիճանը, հասկանում եմ, որ ամեն փամփուշտը մի ճակատագիր է, մի կյանք, ստեղծողները չե՞ն հասկանում։ գնողները չե՞ն հասկանում։ վաճառողները չե՞ն հասկանում։ ուրեմն ինչքան թքած պետք է ունենալ մարդկության վրա, որպեսզի կարողանալ նման գործարքներ անել։ 

եթե անողները մահկանացուներ չլինեին, ես էլի կհասկանայի։ դե հավերժ ապրել կարողացող մարդը կարող է արդարացնել իր՝ ամեն ինչի վրայով անցնելն ու կարողություն կուտակելը։ բայց երբ, ամեն վայրկյանի հետ կարճանում է մեր կյանքը, մի տեսակ չես ուզում գոնե սպանել։ 

շատ հիասթափված եմ մարդ արարածից, չգիտեմ-ինչ-արժեքներով-առաջին-աշխարհի երկրներից ու մեզնից՝ հայերից։ մեզնից հիասթափված եմ, քանի որ թույլն ենք էս ամեն ինչի մեջ։ էն թույլը, որ ոչ ինքն է իրեն օգնում, ոչ էլ այլոք ինչ-որ շահ ունեն օգնելու։ շատերդ երևի արդեն տեղյակ էիք էս ամեն խաղերից։ ես իմ պղպջակի մեջ էի ապրում ու չգիտեի էլ, որ իմ էդքան պատկերացրած խաղաղ ու սիրուն աշխարհը էսքան զզվելի իրականություն ունի։ 

ես «փոքրիկ Իշխան»-ով եմ ծանոթացել աշխարհին ու էդպես էլ ընկալել եմ իմ շուրջը կատարվող ամեն ինչը։ պարզվեց՝ գլխարկ էր, ոչ թե՝ փիղ կուլ տված օձաձուկ։ ես երևի իմ երազներով եմ ապրել, իսկ էս վերջերս երազներս մենակ պատերազմներ են ու քաոս։ ամեն օր մի քանի անգամ վեր եմ թռնում երազումս պայթող հրանոթներից, գոռացող մանուկների ու սպանվող թռչունների ձայներից։ 

մի քանի օր առաջ ավելի սիրուն երազ էի տեսել՝ քայլում էի աշխարհի բոլոր երկրկներով ու «խաղաղություն» էի գոռում։ բոլորը միանում էին ինձ, քայլում ինձ հետ ու աղավնիներ նետում օդի մեջ։ սիրուն էր։ իսկ երբ արթնացա, ճիշտ հակառակ պատկերն էր լրահոսումս։ 

ես ստեղծել եմ իմ աշխարհը ու ապրել եմ էնտեղ մոտ քսանվեց տարի։ էսօր մի պահ դուրս եկա պղպջակիցս ու ատեցի ամենը։ հետ եմ գնում, կներեք։ ինձ մոտ ամեն ինչ ավելի բարի է ու մաքուր։ 

հոգ տար քո մասին