Ութիի հետ ծանոթացա հաշմանդամների թենիսի ակումբում, երբ էս նույն մտքերով էլի խաղում էի ու ամեն խոսքից զարմանում։ Էս մարդիկ, որ կյանքին ու բախտին արդեն հաղթել են նրանով, որ տարբերվում են սովորականներից, հավաքվում են ամեն հինգշաբթի, խաղում են մեկ-երկու ժամ, ընդմիջմանը ամենքը երկու բաժակ գազով ջուր են խմում ու գլուխ գովում, որ Մարկուսին (ամենաուժեղ խաղացողն էր Մարկուսը) մի քանի անգամ ստիպել են գնդակի հետևից վազել։ Ամենքը մի կյանք, մի կենսագրություն, բնավորություն, բողոք, բայց որ ամենաշատն էր զարմացնում՝ ամենքը մի հույս՝ մի տեսակ թքած ունենալով, թե դու ինչքան երկար ես նայելու իրենց, թե ինչ կմտածես մի քիչ դուրս պրծած աչքերի ու միքիչ կակազող խոսքի մասին։

Ութին ամեն անգամ մի տրամադրություն ուներ՝ ջղայն էր, նեղացած էր, կարոտած էր, բարի էր։ Ութին միշտ հաղթել էր ուզում, երևի նրա համար, որ կյանքին էլ էր հաղթել ուզում։ Երևի նրա համար, որ բնությունը ձանձրացել էր բոլորին նույնը ստեղծելուց ու մի օր էլ ծնվել էր Ութին՝ քրոմոսոմների թվի տարբերությունով։ Ու դրանից հետո Ութիի աչքերի առաջ կախվել էր վահանակ՝ դու ուրիշ ես գրվածքով։ Ութին չամուսնացավ։ Ութին չուներ երեխաներ։ Ութին չուներ ընտանիք։ Դե մեր՝ սովորական ու ռոբոտացված մահկանացուներիս համար կատուն ընտանիք չի։ Կատուն ընտանի կենդանիա։ Ութին սովորական չէր։ Ութին ամեն ուրբաթ ավելի լայն էր ժպտում։ Շաբաթ-կիրակին տուն էր գնալու։ Կատուներին էր տեսնելու։ Կատուների հետ էր խաղալու։ Ութին ապրում էր կատուների համար ու հետ՝ շաբաթ-կիրակի օրերին։
-Կխաղա՞ս իմ հետ էսօր։
Ես Ութիին երբեք չէ չէի ասում։ Ամանները լվալուց հետո ոնց եք լվանում սպունգը, որ օճառը մաքրվի միջից, էդ նույն կերպ կծկվում էր հոգիս ամեն անգամ, երբ ինքը հինգ տարեկանի պես ուրախանում էր, երբ ոտքի էի կանգնում ու ժպտալով ասում՝ հաճույքով, Ութի։
Շատ լավ չեմ խաղում, գլուխ չեմ գովի, բայց Ութիի հետ հատուկ ավելի թույլ էի խաղում, ավելի շատ մտքերիս հետ էի խաղում, քան Ութիի, ու ավելի շատ էի վազում գնդակի հետևից ու ավելի շատ էր ծիծաղում Ութին ու ավելի շատ էի գլուխս քորում, թե՝ ախր շատ ուժեղ ես Ութի, ես քո պես չեմ կարող։
-Դեռ պետք է պարապես․․․Ութին ձեռքի մեջ մի քանի անգամ պտտում էր ռակետկան հետո հարվածում էր ձախ ձեռքի ափին՝ դե, շուտ արա, ժամանակ չունենք․․․
Կամավորական ծրագիրս մի տարով էր, իսկ մի տարին քիչ հինգշաբթիներ չունի։ Էնքան, որ վերջին օրը դժվար էր լինելու թուքը կուլ տալ ու  ասել Մարկուսին, բոլորին ու Ութիին, որ․․․

-Էսօր վերջին անգամ ենք հանդիպում երևի, Ութի։ 

Ձայնս միքիչ դողաց ու աչքերս էլ չգիտեմ, երևի օդի չորությունից, խոնավացան։ Ու ես զուտ դեմքիս մկաններին կառավարելու համար ժպտացի։ Տարօրինակ էր։
-Գնում ե՞ս, քո տու՞ն, էլ չես գալու՞։
Էս նույն հարցերը տվել էին Հայաստանի հարավային քաղաքներից մեկի գիշերօթիկի երեխեքը, մի քանի տարի առաջ։ Էս նույն հարցը տալիս էր երեսունին էլ, քառասունին էլ վաղուց ձեռքով արած մի կին, բայց նայում էր երեխու նման, խոսում էր երեխու նման ու գլուխը թեք էր երեխու նման ու աչքերն էլ փայլում էին, ոնց երեխեքի աչքերն են փայլում, երբ գնալուց սպասում են, որ մի բան քեզնից թողնելու ես գոնե, կամ վերջին պահին որոշելու ես մնալ։
-Գնում եմ, Ութի, մի տարով էի ձեր քաղաքում, մի տարին անցավ արդեն,-արդարանում եմ առանց մեղավոր լինելու, նրա համար, որ ինքը իրեն հանկարծ մեղավոր չզգա, որովհետև պատմության մեջ միշտ գնացողն ա մեղավոր․․․
Կողք կողքի էինք նստած, բայց Ութին էլ չէր նայում վրաս։ Նայում էր դիմացի պատին, ուշ-ուշ էր թարթում, հետո շնչառությունը արագացավ, կտրուկ նայեց վրաս, անսովոր ու հանկարծ, հենց նոր եկած ժպիտով հիշելու նման ասաց՝
-Բա եթե գնում ես, ուրեմն էս վերջին առիթն ա քեզ հաղթելու, կխաղա՞ս իմ հետ։
Միանգամից չհասկացա Ութիին, մի տեսակ շփոթվածի նման, մի տեսակ անունս մոռացած արդեն ոտքի կանգնեցի ու վարակված ժպիտով՝
-Հաճույքով, Ութի․․․

հեչ եղելա, որ ձեր ծնունդներին էսպիսի շնորհավորանք ստանաք՝ 

(այստեղ կարող է լինել ձեր անունը) ջան, շնորհավորում եմ․․․ բլա բլա բլա, մնա այնպիսին ինչպիսին որ կաս, քեզ շատ եմ սիրում ու էլի բլա բլա բլա․․․ դուք էլ գրեք՝ վայ մերսի (համապատասխանաբար շնորհավորողի անունը) ջան․․․տենց անցնի գնա։ Հետո գա իրա ծնունդը, դուք էլ իրան մաղթեք խաղաղություն ու երջանկություն, սեր ու ժպիտներ ու տենց ամեն տարի, մինչև զգաք, որ ձեր նամակագրությունը սահմանափակվում ա ինչ-որ բաներ շնորհավորելով ու ձեռ քաշեք իրարից։ 

Իմ հետ էլ ա եղել։ Բոլորիս հետ էլ եղելա, բնականա շատ, միջին վիճակագրական իրավիճակա։ Ուղղակի շնորհավորանքի մեջ կան տողեր, որ մի տեսակ չեն գտնում իրենց ընկալումը իմ ուղեղում։ Ինչի՞ պիտի մարդը մնա միշտ այնպիսին, ինչպիսին, որ կա։ Բա չեք ձանձրանա՞։ Ո՞նց եք կարում ամեն տարի նույնը մնաք, ամեն տոնին ու օրվան, մտքին ու իրավիճակին, գաղափարներին ու կողմնորոշումներին նույն ձև մոտենաք։ Ո՞նց եք ամեն հարցին ամեն տարի ու օր տալիս նույն պատասխանը։ Հո դուք բազկաթոռ չե՞ք։ 

Մեր իրականությունում, նույնիսկ դրանից դուրս ու դրանից առաջ գոյություն ունի էվոլուցիա։ Փոխվեք, ինչքան էլ, որ ձեր կարծիքով հասել եք էն առավելագույնին, իջեք մի քայլ, թեքվեք, ուրիշ խաչմերուկից առաջ գնացեք։ Մի մնացեք էդ կարծր պատերի մեջ, որ էլ ոչ մի պատուհան չի բացվում, նոր հորիզոն չի երևում․ գիտե՞ք որ աշխարհում կան տեղեր, որտեղ հորիզոնի գիծը չի երևում նույնիսկ։ 

Գովելիա, եթե դուք էդ ամեն ինչին տալիս եք կայացվածություն ու ամեն ինչի մասին ձեր ուրույն դիրքորոշումը գտած անունը, բայց ախր էդ կայացվածության մեջ դուք էնքան ձանձրալի եք, որ ցանկացած այլ անոթում դառնում եք իներտ, էդ ձեր վաղեմի կարծր ագրեգատային վիճակը նույնիսկ հեղուկի էլ չի ձգում, որովհետև դուք ընդամենը ծանոթ չեք էդ անոթին։

Մի խոսքով, եթե ստանաք շնորհավորանք, որտեղ ձեզ կցանկանան նույնը մնալ, մնալ այնպիսին, ինչպիսին որ կաք, մի պատասխանեք էդ մարդուն, մի գրեք, նեղացեք էդ մարդուց, ինքը մնալու ա այնպիսին, ինչպիսին որ կա, իսկ այդպիսինները  լավը չեն։ 

Որ նայում եք քարտեզին ու գտնում եք Իտալիան՝ շատերիս երազանքների երկիրը, իջեցրեք մատը հասարակածի ուղղությամբ ու Միջերկրականի մեջ Սիցիլիայի տակ մի հատ փոքր ցամաք կա։ Մալթան։

Մալթան էնքան տաք արև ու տաք ժողովուրդ ունի։ Իսկական ժպիտով մարդիկ։ Հատկապես վարորդները։ Բարձրանում ենք ավտոբուս՝ hi, have a nice drive. Տաքսի ենք վերցնում՝ hi, have a nice drive. Իջնելիս. ես՝ thank you, վարորդը՝ ciao. Իմ բոլոր հիմար հարցերին, որ ուղղակի տեղացիների հետ շփվելու նպատակին էին, կոկիկ պատասխաններ էին տալիս ու խնդրում, որ իմ ապահովության համար դռան մոտ չկանգնեմ։ Բայց քանի որ ոչ մի բան կատարյալ չի, արդարության համար նշեմ, որ ավտոբուսը առանց վարանելու կարա երթուղուց շեղվի։ Դրա համար tip՝ ինչքան էլ վստահ եք, որ ձեր ուզած ուղղության ավտոբուսն եք վերցրել, Google map-ը պատրաստ ունեցեք։

Տարեցներին զիջել ավտոբուսում։ էլ չլսեմ՝ եվրոպաներում տենց բաներ չկան։ կան։ կա անծանոթի հետ զրուցել՝ճանապարհը կարճեցնելու համար, կա ճանապարհ ցույց տալ ու կա չթույլատրված տեղով ճանապարհ անցնել (կարոտաաած)։

Կան խցանումներ։ Բայց չկան ազդանշաններ։ Կան լիքը ավտոբուսներ, բայց իրար չեն հրում։ Կան երթուղային քարտեր… Նախանձով եմ ասում, որովհետև դրանք ախր էնքան հարմար են…

Սիրուն ա Մալթան։ հին, սպիտակ շենքեր, գունավոր բալկոնչիկներ, արձաններ, աստիճաններ, նեղ փողոցներ… Կյանքով լի կյանք ու խաղաղություն կա էդ փողոցներում։ Փաբերում ու ակումբներում չեն ծխում, չեն գոռում, ռաբիս չկա։ 

Դե ծովը… Հազար գույնանի ծովը… Մեկ մեկ էնքան գիժ ու ալիքվող, որ հեռու մայթով քայլելիս էլ շրթունքներիդ աղի համն ես զգում։ 

Տարին սկսել էր Բրանդերբուրգյան դարպասների մոտ՝ գժանոց փարթիով ու հրավառությունով։ Ու մոտենում ա ավարտին խաղաղ ծովի մոտ։ Մեկ-մեկ ալիքվող ու ոտքերդ թրջող ծովի մոտ։ 

Ու հեսա պիտի հետ գնամ առօրյային, դրանից առաջ ասում եմ. Thank you, Malta. Ciao. 

ոչ մի ծանր բան չընկավ գլխիս, 

ու ես զարմանում եմ 

ինչու եմ շարունակում պատշգամբների տակով քայլել․․․

ոչ մի դաշնամուր,  սառցաբեկոր թեկուզ

ու քեզ չմոռացա․

քանի՞ տարի անցավ 

տասնվեց թե ութ 

 լավ է դու էդ հաշվես․․․

ես քեզ չեմ մոռացել 

բայց չեմ հիշում արդեն, թե ինչից էր 

այտիդ փոսիկ ընկնում, 

ինչից էիր խնդում, 

ինչքան․․․

երբ էիր զարթնում քնից

ինչն էր հանում հունից, 

որ բարկացներ քեզ ու ձայնդ բարձրացներ 

չեմ հիշում

որ համարի երթուղայինն էր քեզ տանում տուն

որ կանգառից 

սուրճը դա՞ռն էիր խմում

խմել ե՞նք մենք սուրճ

չեմ հիշում

ութ էր թե տասնվեց․․․

դե․․․քանի տարի անցավ․․․

քեզ

ես

չմոռացա․․․

  Բժիշկը համակարգչի էկրանին շարում է անունս ու ազգանունս, տանը մնալու ու չաշխատելու մի քանի ամսաթիվ ու գրում է դեղատոմսս։ Լուրջ բան չկա, ասում է բժիշկը։ Շատ տարածված բողոքներ են, ասում է բժիշկը, երբ ես նկարագրում եմ, որ ինչ-որ պարան կա գլխիս շուրջ փաթաթված ու վզակոթիս մոտ անդեմ հրեշներ են նստած, սև են, քաշում են էդ պարանը ամենքը իր կողմ։ Ձեզ միքիչ հանգիստ է պետք,ասում է բժիշկը, երբ պատմում եմ, որ ականջներիս մեջ ամենավատ համերգներն են, ամենաչստացված ցույցերը, պահանջները, պայքարներն ու հեղափոխությունները։ Ուղղակի միքիչ սկսեք թեթև նայել ամեն ինչին, ավելացնում է բժիշկը, երբ ասում եմ, որ հոգնել եմ արդեն ամեն օր նույն ու ամենահիմար թեմաները կարդալուց ու պատասխան չգտնելուց։ որոշել ենք, որ ամենագլխավոր թեման էս պահին սեռի կողմորոշվածությունը կամ դեռ չկողմնորոշված լինելնա։ մի կենտրոնացեք, պատասխանումա բժիշկը, երբ ասում եմ, որ միակ տեղը, որ գտնում եմ ինձ ու իմ հանգիստը վերմակիս տակ կուչ եկած անվերջ փլեյլիստներ լսելնա, ոչ մեկին չնայել, չլսելնա, անունս չասելն ու մոռանալնա, աշխարհագրական դիրքին կարևորություն չտալնա։ Վերցնում եմ դեղատոմսն ու պատյանս գլխիս քաշած գնում եմ դեպի սենյակս, սողում եմ դռան տակից։ Բանալին կողպեքի մեջ պտտելն աղմկոտ կլիներ։ Վերարկուս ու կոշիկներս թողնում եմ միջանցքում։ Վերմակս քաշում եմ գլխիս ու չեն հետաքրքրում ինձ ձեր սեռային կողմորոշումները, ձեր լուրջ մեծական թեմաները, տեսլականները, աշխարհը, ճանապարհը, որ ընտրել եք ու մեզ էլ քարշ եք տալիս էդ ճանապարհով։ Դուք բարին եք, բարոն, իսկ կյանքն ու ազատությունն ընտրածները չարն են ու շեղված են բարոյականության ձեր նորմերից։ Դե դուք վեհ եք․․․

    

    

You can’t see attic floor houses in my favourite city. That’s why I just gave up the idea of living in such a house. OK, let it be a dream, that never comes true. Now in this guest-city I have a house with attic floor. You can see the stars and clouds from the window of the bedroom. It depends when you think about the sky. And if you are a bit more dreamer than the normal ones, it is perfect…

-ինչի՞ ես պոկել պայուսակս։

էս չտրված հարցի վրայով քայլել են տարիներ ու էդ տարիները ինձ բերել նստեցրել են էս աթոռին։ էդ օրվա աթոռներից շատ հեռու, էդ օրվա սովորածից շատ ավելի բարդ դասեր սովորեցնող աթոռին։ եթե միքիչ երկար քննարկվեր բուլինգի թեման (հայերեն-ը չգիտեմ, եթե գիտեք՝ direct, please), երևի կբարձրանայի աթոռի վրա ու կգոռայի՝ ինչի՞ ես պոկել պայուսակս։ փոխարենը հագնում եմ վերարկուս ու վերցնում եմ ժամանակի կոշիկները։ քայլում եմ բոլոր նստարանների վրայով, բարձրանում եմ տարիներն ու իջնում ժամանակի ճանապարհը։ մի շենքի վրա կարդում եմ դպրոցական տարիներ ու ներս եմ մտնում։

-ինչի՞ ես տխուր։

-Պայուսակս պոկվել է։

-Չի պոկվել, Լիլիթ, պոկել են։ Վեր կաց տեղիցդ ու հարցրու՝ ինչի՞ են պոկել։ Գոռա։ Խփիր։ Պահանջիր, թող բացատրեն՝ ինչի՞ են պոկել պայուսակդ։ Էդ պայուսակը քո համար են գնել։ Քոնն է։ Ինչո՞վ ես վաղը դասի գալու։ Մյուսը չես ուզում։ Սա ես ուզում։ Չլսեմ էլ՝ ես ախր իր նման չեմ։

Թեման փոխվեց։ Հիմա քերականություն ենք սովորում ու ես կոշիկներս ձեռքս բռնած հետ եմ գալիս։ Մինչև քերկանությանը վերադառնալը մի պահ հետ եմ նայում։ Լիլիթը ինքնավստահ ու հպարտ կանգնած ժպտում է։

Ու մինչև էս տառերն եմ շարում բոլգի պատերին, օդում Մեսչյան կա։ Ու Մեսչյանն ասում է, որ ժամանակն է սպիտակ թևերը կարելու, բերդի պարսպին մոտենալու ու ցատկելու ու ԹՔԱԾ թե ասում են՝ կջարդվես։

Մի դաստիարակեք ձեր երեխաներին։ Էս օրացույցներին գրված թվերը նշանակում են, որ հիմա միքիչ ավելի շատ դաստիարակված չլինելու ժամանակն է։ Հիմա դաստիարակված լինելը խեղճություն է։ Սովորեցրեք ձեր երեխաներին հարգել, բայց իրենց։ Սիրել, բայց իրենց։ Գնահատել, բայց իրենց։ Թող լինեն եսամոլ միքիչ էլ։ Թող լինեն եսասեր միքիչ էլ։ Թող լինեն ինքնակենտրոն։ Ինքնահաստատված։ Ինքնասիրահարված։

Ու գիտե՞ք՝ ինչի են էս բառերը հիմա բացասական ընկալում գտնում ձեր ինքնագիտակցությունում։ Ձեր պայուսակը երևի չեն պոկել։

չէ, տղայի չէ։ չէ, աղջկա էլ չէ։ Երևի կնոջ․․․ Լավ, ինչ խոսք, կարամ միքիչ պարզ արտահայտվեմ, ավելի տեղին կլինի սկսեմ նորից․․․

արձակուրդը Փարիզում։ 

Ունե՞ք սիրած քաղաքներ։ Հաստատ ունեք։ Էն ամենամեծ երազանքներից մեկը էդ քաղաքներում թափառելն ու նկարներ անելնա, քաղաքի ամենահայտնի ու ամենաանհայտ վայրերն ուսումնասիրելնա։ Փարիզը իմ ամենասիրած քաղաքը չէր։ Փարիզը իմ երազանքի քաղաքը չէր։ Ես Փարիզին չէի ձգտում։ Ամենապարզ սցենարների նման ստացվեց։ Պատահական։ Հապճեպ որոշում՝ լավ, Փարիզ կգնամ։ 

Նեղ փողոցներ, կինոյի աղջիկ, կամուրջներ․․․հազար անգամ կտրել-անցնել Սենան, հետ գալ, նայել անցնող նավերին, ձեռքով անել Էյֆելի կերտած հրաշքով հիացած ու քեզ հեչ բանի տեղ չդնող տուրիստներին ու կրուասանով կերակրել ուղղակի կողքդ նստած թռչուններին։ Մարդուց մարդամոտ։ 

Կանգնել էն նույն տեղում, որտեղ քո ամենասիրած դերասանուհին քո ամենասիրած կինոյի մեջ (սուտ, ամենասիրած ոչ մի բան էլ չի լինում) նայում էր ջրերին ու զարմանալ՝ մարդիկ ապրում են կյանքը։ Մի քանի շիշ գինի, մի քանի կտոր բագետ հաց, աշխարհը գրաված ֆրանսիական պանիր ու ստացվելա ամենասիրուն, ամենահամով պիկնիկը՝ Սենայի ափին, ընկերների հետ, խոտերին նստած ջրերին նայելով․․․ 

Երկար քայլելուց հետո անցնում ես պատմության փողոցներով, նստում ես Շոպենի շիրմաքարի դիմաց, ականջակալներում քո ամենասիրած նոտաներն են՝ Նոկտյուրնը, զարմանում ես ու հիանում, պատկերացնում թե ժամանակին քո քայլած փողոցներով ովքեր են քայլել, երևի հենց էդ նույն սրճարանում, որտեղ քեզ ֆրանսիացու տեղ դրած նախաճաշում էիր, հենց էդ սրճարանում մի օր․․․

էս զգացողությունների վրա մի քանի սանտիմետրանոց փոշի կա արդեն, անցել են ամիսներ։ Էսօր մի քանի քլիք արեցի էդ օրերի նկարների վրա։ Ոչ մի բան չի փոխվել։ Ես խորհուրդներ տալ չեմ սիրում։ Բայց եթե մի օր ձեզ հարցնեն, անպայման պատասխանեք՝ լավ, Փարիզ կգնամ․․․